Opgraving Houten-Castellum: Van IJzertijd tot Nieuwbouwwijk

---

In de midden IJzertijd is aan de rand van de geul een bijzondere structuur aangelegd. Het is een terrein van 16 bij 18 m. Archeologen noemen het een enclosure. Gelet op het vondstmateriaal zijn hier misschien rituelen uitgevoerd die samenhingen met voorouderverering of dodencultus. Binnen en direct rond de enclosure zijn ijzeren kropnaalden, fibulae, gordelhaken, speerpunten, complete potten, menselijk bot, slingerkogels en maalstenen gevonden. Een speciale vondst betreft scherven van een enorme pot die lijkt op een mengvat voor wijn uit Noord-Frankrijk, mogelijk gebruikt bij rituele drinkgelagen om de relatie met de voorouders te markeren. 

Ook interessant is een graf in de restgeul, iets ten zuiden van de enclosure. De vondsten omvatten menselijk bot, slingerkogels, Marne-achtig aardewerk en metalen objecten. Ook deze plek brengen we in verband met voorouderverering of dodencultus. In het graf was een ongeveer 40-jarige man bijgezet in een houding met opgetrokken benen. Grafkuil en grafgiften ontbreken. Omdat crematie gebruikelijk was in de IJzertijd moeten we aan dit graf een rituele betekenis toekennen.  

Opvallend was de vondst van enkele losse menselijke schedels met sporen die doen denken aan het ritueel exposeren van de schedels. Bijzonder is de vondst van aardewerk waarvan de bodems moedwillig lijken te zijn afgeslagen, wellicht met een rituele bedoeling.  

Diergraven kunnen ook een rituele betekenis hebben. We zien bijvoorbeeld het skelet van een varken uit de midden IJzertijd, samen met een complete pot en een weefgewicht. Een hondenskelet uit de late IJzertijd of vroeg Romeinse tijd is nagenoeg compleet en zou een ritueel diergraf kunnen zijn. Ook in de Romeinse tijd is sprake van speciale, rituele deposities, vooral in waterkuilen. Wapens werden soms in waterrijke omgeving gedeponeerd door legionairs, die na 25 jaar trouwe dienst afzwaaiden: een verlatingsritueel. De afbraak van een boerderij ging soms gepaard met een ritueel. Men begroef daarbij objecten, we noemen dat een verlatingsdepositie. Uit waterkuilen komen bijvoorbeeld tegelijkertijd bouwafval, een kom van handgevormd aardewerk en een houten schaal tevoorschijn. In andere waterkuilen vond men een bijzondere ijzeren zegelring, complete halzen van een kruik, een bronzen gesp en een munt. Het gaat niet om normaal afval dat per ongeluk in de waterkuil terecht is gekomen, maar om een depositie.